Fiziki eğitim alan öğrenci velilerinin servis
ve yemek için ödedikleri ücretler yanında, özel okullarda öğrenim gören
yaklaşık 1,5 milyon öğrenci velisi için okul ücretleri nedeniyle tedirgin bir
bekleyiş başladı. Bir yandan yaşanan belirsizliğin devam ediyor olması, öte
yandan ücreti ödenmiş hizmetler ile ilgili kaygılı velilerin bekleyişlerine
ışık tutabilmek için konunun uzmanlarına sorduk.
TP Özel - Nejla Sakınmaz
Milyonlarca öğrenci velisinin hemen hemen ortak
noktası okula giderken kullanılan servisinin ücreti ile kimi okullarda
çıkarılan yemek için ödenen ücretler konusunda velilerin sorusu aynı;
“kullanılmayan servis, yenmeyen yemek için ücret ödeyecek miyiz?”
İki çocuk velisi Sevil Kolaylı 16 Mart 2020 sonrası, okul yemekhane ücretinin gidilen gün kadar talep edildiğini fakat okul servisi için Mart ayının geri kalan günleri için tam ücret ödenmesi talebinde bulunulduğunu, kalan servis taksitleri için ödeme talep edilmediğini ve yapılan fazla ödeme olursa, okulun iade edeceğini ya da önümüzdeki dönemde ödemeden düşürebileceklerini belirtiyor.
Yine çocuğu özel eğitim kurumunda bulunan veli Semiha A. da,
okul, servis, yemek için bütün yılı kapsayacak şekilde sene başında peşin
ödediklerini, bu ödemenin bir kısmının geri alınması gerektiği görüşünde.
“Mücbir sebep nedeniyle iade mümkün”
Tüketici Hak Arama Derneği Genel Başkanı ve Tüketici Birliği Federasyonu Genel Başkan Yardımcısı Nihat Altay, veli ile okul/dersane arasında yapılmış sözleşmenin, yaşanan pandemi nedeniyle Borçlar Yasasına göre mücbir sebep kapsamında olduğu görüşünde. Konuyla ilgili Tüketici Postasına değerlendirme yapan Nihat Altay, Pandemi mücbir sebeptir. İlgili kurumlar öğrenime devam edilmeyen ayların ücretini velilerden talep edemezler. Kurs kaydı yaptırmış olan öğrenci velileri dilerlerse kursla yaptığı sözleşmeden dönebilir, vermiş oldukları ücretleri geri isteyebilir. Bu durumda Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği’nin ‘Ücretlerin İadesi’ başlıklı maddesine göre öğrencinin sadece devam ettiği ders sürelerinin ücretleri ödenip kalan bedel geri alınabilir. Bu durum özel yurtlara ücret ödemiş öğrenciler ve okul servisleri içinde geçerlidir” dedi.
Konuyla ilgili örgütlerine çok sayıda veliden
başvuru geldiğini belirten Altay; fiilen yapılmayan eğitim nedeniyle ödenen
ücretler ile servis, yemek gibi alınmayan hizmetler için ödeme söz konusu
olmamalıdır. Yine kurs kaydı yaptırmış olan öğrenci velileri dilerlerse kursla
yaptığı sözleşmeden dönebilir, vermiş oldukları ücretleri geri isteyebilir.
Velilerin karşı tarafla uzlaşarak sorunu çözememeleri durumunda ödenmiş
bedellerin iadesi için
6.920 TL altında tutarlar için İlçe Tüketici
Hakem Heyetine, 6920 ile 10.390 TL arasında tutarlar için İl Tüketici Hakem
Heyetlerine daha üstü bedeller için Tüketici Mahkemelerine, Tüketici
Mahkemelerinin olmadığı illerde Asliye Hukuk Mahkemelerine başvurulması
gerekiyor” dedi.
“Hizmet verilmemişse, bedeli de olmaz”
Tüketici Örgütleri Federasyonu ( TÖF) Genel Başkanı fuat engin de, pandemi nedeniyle zorunlu bir durum yaşandığını belirterek, “Uzaktan eğitim yoluyla öğrencilerine eğitim hizmeti veremeyen okullarda, öğrencilerin herhangi bir ödeme sorumluluğunun söz konusu değildir ve hizmet alınmayan sürelerin ücreti de geri ödenmelidir” dedi.
Okul ücretleri yanında servis ve yemek ücretlerine de değinen Engin; “bu durum elbette ki hizmetin verilmediği yemek ve servislerle ilgili alanlarda da öğrenci ailelerine herhangi bir yük yüklemeyecektir. Hizmet verilmeyen, verilemeyen sürelerin ödenmiş ücretleri iade edilmeli ya da sonraki hizmet dönemine mahsup edilmelidir” dedi.
Yaşanan bir diğer sorunun önümüzdeki eğitim yılına ilişkin olduğuna işaret eden Fuat Engin, önümüzdeki yıl için şimdiden sözleşme ve ödeme yapmayı düşünen velilerin, belirsizlik nedeniyle temkinli olmaları ve ileriye dönük bir projeksiyonu şimdiden yapmanın doğru olmayacağı görüşünde. Engin’e göre, önümüzdeki eğitim dönemi için avans veren veliler, bu eğitim döneminin sonunu beklemeleri ve gelişmelere göre hareket etmeliler.
“Tüketici yemek ve servis hizmet ücretlerini geri
alabilir”
Salgın nedeni ile fiziki eğitim verilemediğinden, eğitim ve öğretimin ikinci döneminde internet üzerinden eğitim veren özel okulların şu an ayakta durmak için kiralarını ödemek zorunda olduğunu ve öğretmenlerle de eğitim yılı içinde sözleşme yapıldığından dolayı; özel okulların öğretmenlerine ve personeline maaş vermek zorunda olduğunu aktaran Tüketici Hakları ve Çevreyi Koruma Derneği (TÜRÇED) ve Tüketici ve Çevre Hakları (TÜÇEDEF) Federasyonu Başkanı Osman İlhan; “Öğrenci velisi eğitim ücretini geri alamaz ise, okul yemekle ve servis ile ilgili herhangi bir masraf etmediğinden dolayı, tüketici yemek ile servis hizmet ücretlerini ilgili kurumdan geri alabilir. Okul servisleri öğrenciyi taşımadığına göre, tüketiciden ücret talep edilemez. Peşin alınan ücretlerin de iade edilmesi gerekir” dedi.
“Bir sonraki eğitim yılı için ücret geri alınmalı”
Bir sonraki eğitim yılı için yapılan sözleşmelerin, şu an
itibarıyla ilgili kuruma herhangi bir zararı söz konusu olmadığını belirten
Osman İlhan; “Eğitim ve öğretim yılı başlamadığından ötürü, tüketici herhangi
bir kontenjanı işgal etmemektedir; tüketici burada cayma hakkını kullanabilir
ve bir sonraki eğitim yılının ücretini geri alabilir. Hükümet işten çıkarılma
olmaması için asgari ücretin dörtte üçü kadarıyla, personel maaşı yardımı
yapmaktadır. Bunu da göz önünde bulundurursak, geriye sadece ilgili kurumun
kira ödemesi kalmaktadır. Hükümetin ilgili kuruma personel maaşı yardımı olduğu
için, ilgili kurumun da belli bir kesinti yaparak, almış olduğu ücretin 3/4 ünü
iade etmesi gerekir” şeklinde sözlerini sürdürdü.
“Tüketici yerine getirilemeyen hizmet nedeniyle
yükümlü değildir”
Tüm Dünya’da etkisini gösteren pandeminin etkilerinin, her bir sözleşme bakımından o sözleşmenin özelliklerine ve pandeminin sözleşmeye ve tarafların yükümlülüklerinin etkilerine göre değerlendirilmesi gerektiğini belirten İstanbul Barosu Tüketici Hakları ve Rekabet Hukuku Merkezi Başkanı Avukat Şevda Şensoy, okullarla ilgili değerlendirme yapılırken özellikle kolayca vazgeçilebilecek herhangi bir sözleşmeden bahsedilmediği; pandemi süresince ve pandemi sona erdikten sonra, ilgili sözleşmenin devam etmesinin öğrenci ve velilerce de arzu edileceğinin dikkate alınması gerektiğini vurguladı.
Pandemi ve alınan idari tedbirler nedeni ile özel okulların, taahhütlerinin ve yükümlülüklerinin önemli bir kısmını yerine getirememekte olduğunu ifade eden Şensoy; “Bu durumda hukuken okul bakımından bir kısmi ifa imkansızlığının ortaya çıktığı ve bu nedenle tüketicilerin yerine getirilemeyen yükümlülüklere karşılık gelen ödemelerden sorumlu tutulamayacağı söylenebilecektir” dedi.
“Uyuşmazlık yargılama işlemi gerektiren nitelikte”
“Ancak,
pandemi süreci devam etmektedir, dolayısıyla mevcut durumda uygulanmakta olan
uzaktan eğitim modelinin geçici mi kalıcı mı olduğu, ne kadar süreyle bu
şekilde sürdürüleceği henüz bilinmemektedir. Ayrıca her halükarda,
tüketicilerin sorumlu tutulamayacakları bedelin hesaplanması için, her bir
okulun yerine getirdiği ve getirmediği yükümlülüklerin, tasarruf ettikleri ama
buna karşılık uzaktan eğitim için yaptıkları masrafların tespit edilmesi
gerekmektedir. Bu hesabın basitçe yapılamayacağı, detaylı bir inceleme ve bir
yargılama faaliyeti gerektirdiği ifade edilmelidir” diyen Şensoy sözlerini
şöyle sürdürdü:
“Bu nedenlerle, yaklaşık 1,5 milyon özel okul öğrenci olan Ülkemizde tüketiciler nezdinde oluşan kaygının giderilmesi için, konunun idare tarafından ele alınması; öncelikle pandemi sürecinde velilerin düzenli olarak bilgilendirilmesi, okulların uzaktan eğitim standartlarının belirlenmesi ve denetlenmesi ve devamında herhangi bir yargılama faaliyetine gerek olmaksızın yaptıkları fazladan ödemeleri geri alabilmelerini sağlayacak düzenlemelerin yapılması gerektiği değerlendirilmektedir.”
Türkiye Özel
Okullar Derneği sessizliğini koruyor”
Konunun doğrudan muhatabı olan özel okulların bir araya gelerek oluşturduğu Türkiye özel okullar Derneği’nin bu konudaki görüşleri için Tüketici Postası olarak kurulan iletişim girişimleri ise sonuçsuz kaldı.
Türkiye Özel Okullar Derneği Başkanı F. Nurullah Dal’a konuyla ilgili yönelttiğimiz sorular, iş yoğunluğu gerekçesiyle yanıtsız kaldı.