Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) prim tahsilatı yapan bir kurum olduğu için primleri göre ödemesi pek bilenen bir konu değildir.
Ancak belirli şartlar çerçevesinde işçinin SGK’ya ödenen primini geri alabilmesi söz konusudur.
Çalışanların, SGK’ya yatan primlerini geri alabilmelerinin iki yolu vardır.
Birinci yol; Yaşlılık Toptan Ödemesi yoluyla ödenen primlerin geri alınmasıdır.
Bilindiği gibi milyonlarca çalışan, SGK’ya emekli olma hayaliyle prim ödemektedir. Ancak emeklilik için; yaş, prim günü ve sigortalılık süresinden oluşan 3 şartın aynı anda gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu koşullardan birinin eksik olması durumunda çalışanların emekli olması mümkün olmamaktadır.
Genellikle çalışanların prim gününü tamamladığı halde yaştan dolayı emekli olmadığı bilinmekte, bu durumdakilere de Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) denilmektedir.
Ancak bu durumun tersi de söz konusudur. Emeklilik için gerekli olan yaşını dolduran kişiler, yeterli prim gününe sahip olmadıkları için emekli olamamaktadır.
Örneğin 60 yaşına gelen kişi, emeklilik için gerekli olan 5400 gün prim günü yerine 3200 gün prime sahip olabilmekte, bu durumda da primi yetmediği için emekli olamamaktadır.
İşte bu kişilere, SGK önemli bir hak tanımaktadır.
Sosyal güvenlik mevzuatında ‘Yaşlılık Toptan Ödemesi’ olarak bilinen uygulama ile emeklilik için gerekli yaş şartını doldurduğu halde prim ödeme gün sayısı tamamlayamadığı için emekli olamayan işçi, memur ve Bağ Kurlulara, o güne kadar ödediği primler geri verilmektedir.
Bu durumda on binlerce kişi olduğu bilinmektedir.
Yaşlılık Toptan Ödemesi;
Çalıştığı işten ayrılan veya işyerini kapatan,
Kanunda belirtilen yaş şartını (kadınlar için 58, erkekler için 60 yaş) doldurduğu halde emekli maaşı bağlanmasına hak kazanamayan sigortalılara yapılır.
Yaşlılık Toptan Ödemesi alabilmek için ne yapmak gerekir?
Hizmet akdi ile çalışan sigortalılar (SSK’lılar) ve kamu görevlileri (memurlar) çalıştığı işten ayrıldıktan sonra, Talep belgesiyle birlikte bağlı bulundukları SGK il müdürlüğüne başvurmaları gerekir.
Köy ve mahalle muhtarları ile kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan sigortalılar (Bağ Kurlular) ise işyerini kapattıktan sonra Talep belgesiyle bağlı bulundukları il müdürlüğüne başvurmaları gerekir.
Bu başvuruların ardından SGK tarafından gerekli inceleme yapılarak, başvuran kişilerin Yaşlılık Toptan Ödemesi için gerekli şartları taşıdıkları tespit edilirse; adlarına ödenen SGK primleri, güncel tutar üzerinden kendilerine iade edilecektir.
Ayrıca sigortalının, varsa hizmet borçlanmaları ile isteğe bağlı sigorta primleri de Yaşlılık Toptan Ödemesine dahil edilerek hak sahiplerine iade edilir.
Böylece kişi, adına ödenen primleri güncel tutar üzerinden geri alarak emeklilik sisteminin dışına çıkmış olur. Sigortalı vefat etmişse, geride kalan hak sahipleri de Yaşlılık Toptan Ödemesi imkânından yararlanabilir.
Toptan ödeme alan kişi, tekrar emeklilik sistemine dahil olabilir mi?
Yaşlılık Toptan Ödemesi alan kişi, yeniden emeklilik sistemine dahil olmak isterse, yazılı başvuru ile aldığı toptan ödemeyi güncel tutar üzerinden SGK’ya geri yatırıp hizmetlerini ihya ettirebilir. Böylece yeniden emeklilik sisteminin içine girmiş olur. Prim gün sayısını ve sigortalılık süresini tamamlaması halinde emekli olabilir.
Yaşlılık toptan ödemesi, 5510 Sayılı Kanunun 31. Maddesinde şu şekilde düzenlenmiştir:
4 üncü maddenin birinci fıkrasının; (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalılar ile bu Kanuna göre ilk defa (c) bendi kapsamında sigortalı olanlardan, herhangi bir nedenle çalıştığı işten ayrılan veya işyerini kapatan ve yaşlılık aylığı bağlanması için gerekli yaş şartını doldurduğu halde malûllük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamayan sigortalıya, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentleri kapsamında ise kendi adına bildirilen, (b) bendi kapsamında ise ödediği malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin her yıla ait tutarı, primin ait olduğu yıldan itibaren yazılı istek tarihine kadar geçen yıllar için, her yılın gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek toptan ödeme şeklinde verilir.
Bu Kanuna göre toptan ödeme yapılarak hizmetleri tasfiye edilmiş bulunanlardan, yeniden bu Kanuna tabi olarak malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olanlar, yazılı olarak müracaat etmeleri halinde, aldıkları toptan ödemenin ödeme tarihi ile yazılı istek tarihi arasında geçen yıllar için her yılın gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek bulunan tutarın ilgiliye tebliğ tarihini takip eden ayın sonuna kadar ödemeleri halinde, bu hizmetler ihya edilerek bu Kanunun uygulanmasında dikkate alınır.
Sonuç olarak emeklilik için gerekli olan yaş şartını yerine getiren ancak primleri yetmediği için emekli olamayan kişiler, ödediği primleri güncel tutar üzerinden geri alarak Sosyal Güvenlik Sistemi’nden çıkabilir.
SGK’dan primleri geri alabilmenin ikinci yolu ise şöyledir: Birden fazla iş yerinde aynı anda sigortalı olarak çalışan kişi, adına yatan primlerin toplamı prime esas kazancın üst sınırını aşıyorsa bu parayı SGK’dan geri alabilir. Prime esas kazancın üst sınırını aşan miktarın tamamı, çalışana, hissesi oranında ve talep tarihini takip eden ay içinde ödenir.
Bu husus, SGK’nın 2020/23 sayılı Genelgesiyle şu şekilde açıklığa kavuşturulmuştur:
“Prime esas kazancın üst sınırını aşan primlerin iade işlemleri Bilindiği üzere Kanunun 82 nci maddesinin dördüncü fıkrasında, “Sigortalıların bu Kanunun 53 üncü maddesine göre belirlenen aynı sigortalılık haline tâbi olacak şekilde birden fazla işte çalışması nedeniyle Kuruma ödenen primler toplamı, bu sigortalılık hali için belirlenen prime esas kazanç üst sınırı üzerinden hesaplanacak miktarı aşarsa, aşan kısmın tamamı, sigortalının talebi üzerine en geç talep tarihini takip eden ay içinde hissesi oranında sigortalıya defaten geri ödenir. Geri verilen primler için ayrıca gecikme cezası ve gecikme zammı ile faiz ödenmez.” hükmü yer almaktadır.
Bu doğrultuda sigortalıların Kuruma bildirilecek sigorta primine esas kazanç tutarı, prime esas kazanç altı sınırının 7,5 katını aşmayacaktır. Söz konusu 7,5 kat sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurtdışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçiler için günlük prime esas kazanç üst sınırı, günlük asgari ücretin 3 katı olarak uygulanacaktır.”
Özet olarak; birden fazla işyerinde sigortalı çalışan kişi, adına yatan primlerin toplamı aylık 22.072,50 TL’yi aşıyorsa, aşan miktarın SGK işçi primi kısmını Kurumdan geri alabilir.
Bu düzenleme, elbette sınırlı sayıda kişiyi ilgilendiren bir uygulamadır. Ancak Türkiye’nin 15 milyon kayıtlı çalışanın yer aldığı bir istihdam piyasasına sahip olduğu dikkate alınırsa, birden çok şirkette görev yapan ve primlerin toplamı 22.072,50 TL’yi aşan çalışanların olduğu bilinen bir gerçektir (Kaynak için link: www.sgkdunyasi.com )
TP