Gıda ve barınma insanoğlunun en temel ihtiyacı… İnsanlar kural olarak barınmalarını kendi evlerinde sağlarken, gıdada durum biraz farklı. Özellikle çalışanlar ve öğrenciler, genelde günün en az bir öğününü dışarıda yiyor. Bazı evlerde ise hiç yemek hazırlanmayıp ya dışarıdan sipariş ediliyor ya da dışarıda yeniyor.
Bu ve bundan sonraki birkaç yazımızda gıda işletmeleri için gerekli zorunluluklar ile gıdaların hazırlanması, servisi, etiketlenmesi, muhafazası gibi konularda bilgiler vermeye gayret gösterip, yasal haklarınız ve bunların ne kadar yerine getirildiği ile ilgili farkındalık sağlamaya çalışacağım.
Hijyen ve gıda hijyeni… Hep söylüyoruz. Ama bundan ne anlıyoruz? Anladığımız şey doğru mu? Yemek yediğimiz ya da gıda ürünü aldığımız işletmeler bunu ne kadar sağlıyor? 2010 yılında kabul edilen 5996 Sayılı Gıda Kanunu ve bu kanuna istinaden çıkarılan yönetmelikler gıdanın bir çok alanında düzenleme ve tarifler yapıp, son tüketiciye hijyen ve sağlıklı ürünlerin sunulmasını hedefliyor.
Gıda Hijyeni Yönetmeliği; gıda işini kâr amaçlı olsun veya olmasın, kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek veya tüzel kişiler tarafından, gıdanın üretimi, işlenmesi ve dağıtımının herhangi bir aşamasıyla ilgili bir faaliyet olarak tanımlayıp, gıda hijyenini de tehlikenin kontrol altına alınması ve gıdaların kullanım amacı dikkate alınarak, insan tüketimine uygunluğunun sağlanması için gerekli her türlü önlem ve koşullar olarak tarif ettikten sonra, son tüketiciyi de gıdayı herhangi bir ticari iş veya faaliyet amacıyla kullanmayacak olan en son tüketici olarak tanımlamıştır.
Gıda Hijyen Yönetmeliği, gıda işletmelerinin genel gerekliliklerini tarif etmiştir. Genel prensip olarak gıda işletmelerinin temiz, iyi durumda olması, bakım ve onarımının düzenli olarak yapılmasının sağlanmasını genel kural olarak koyduktan sonra, gıda işletmesinin yerleşimi, tasarımı, inşası, oturum ve büyüklüğünün aşağıdaki maddeleri sağlaması zorunluğu getirmektedir:
- Yeterli bakım, temizlik ve/veya dezenfeksiyona izin vermesi,
- Havadan kaynaklanan bulaşmayı engellemesi veya en aza indirmesi,
- Tüm faaliyetlerin hijyenik olarak yapılmasına uygun olması,
- Yeterli çalışma alanını sağlaması,
- Kir birikimi, toksik maddelerle temas, gıdanın içine parçacıkların düşmesi ve yoğunlaşma veya yüzeyde istenmeyen küflerin oluşmasının engellemesi,
- Bulaşmaya karşı ve özellikle zararlı kontrolü dahil, iyi gıda hijyeni uygulamalarına izin vermesini,
- Gerekli durumlarda, gıdanın uygun sıcaklıklarda muhafazası için yeterli kapasitede depolama şartları ile uygun sıcaklık kontrollü muameleyi, sıcaklıkların izlenmesini ve gerekli durumlarda kayıt altına alınması,
- Yeterli sayıda, etkin bir drenaj sistemine bağlı sifonlu tuvalet bulunmasını,
- Tuvaletlerin gıdanın muamele edildiği odalara açılamayacağı,
- Uygun bir şekilde yerleştirilmiş ve el temizliği için tasarlanmış, yeterli sayıda lavabo bulunması,
- El temizleme lavabolarında, sıcak ve soğuk akan su, el temizleme ve hijyenik kurulama maddeleri bulunması,
- Gerekli durumlarda, gıda yıkama bölümlerinin el yıkama bölümlerinden ayrılması,
- Uygun ve yeterli doğal veya mekanik havalandırma düzeneği bulunması,
- Bulaşık alandan temiz alana mekanik hava akımının önlenmesi,
- Havalandırma sistemi; filtrelere, temizliği ve değiştirilmesi gereken parçalara kolayca ulaşabilecek şekilde yerleştirilmesi,
- Personel tuvaleti, duş ve soyunma odalarında yeterince doğal veya mekanik havalandırma sağlanması,
- Gıda işletmelerinde yeterli doğal ve/veya yapay aydınlatma sağlanması,
- İstenilen amaca uygun olarak drenaj sistemi kurulması ve drenaj sistemi bulaşma riskini önleyecek şekilde tasarlanması,
- Gerekli durumlarda, personel için yeterli kapasitede ve sayıda çalışma kıyafetlerinin hijyenik tanzimine izin veren soyunma, giyinme bölüm ve imkânları ile yeterli sayıda duş bulunması,
- Temizlik ve dezenfeksiyon maddelerinin gıdanın muameleye tabi tutulduğu alanlarda depolanmaması.
Sonraki yazılarımızda, gıda mevzuatımızın gıda ve işletmelerle ilgili düzenlemelerini paylaşmaya devam edeceğim.
Bundan sonra gideceğiniz gıdayı alan, satan, depolayan, kafeterya, lokanta, büfe, personel yemekhanesi, market, kebapçı, dönerci, fast-food, kasap, yoğurtçu vs. işletmelere gittiğinizde, bir de yukarıda getirilen yasal zorunluluk ve kriterleri gözeterek bakmanızı tavsiye ediyorum.
Her gıda işletmesi yasal kriterleri karşılıyor mu? Ya da soruyu değiştirelim. Gıda işletmelerinin yüzde kaçı yasal kriterleri karşılıyor?